home > woord en beeld > verhalen >

Wie was Carla Boucneau?

Het zou de titel van een spannende roman kunnen zijn... Als je op Google Books op zoek gaat naar de naam Boucneau, vind je ook een zekere 'Carla Boucneau'. We weten nog steeds niet wie zij was, maar vonden wel enkele interessante stukjes van deze geheimzinnige puzzel...

Wie is of was Carla Boucneau? Woonde ze in Duitsland? In Berlijn? We vonden haar naam via Google Books in de biografie van ene Otto John. Dat was een Duits jurist die actief was in de anti-Hitler kringen tijdens de tweede wereldoorlog. In zijn biografie 'Twice Through the Lines', kan je de volgende intrigerende zin lezen: "Aber Carla Boucneau, eine Freundin von Dr. Margot Sauerbruch, hatte meinen Bruder ermahnt, in Gegenwart von Wohlgemuth vorsichtig zu sein." ("Maar Carla Boucneau, een vriend van Dr. Margot Sauerbruch, had mijn broer gewaarschuwd om voorzichtig te zijn in de aanwezigheid van Wohlgemuth.")

Dit is alles wat je in dat boek over Carla Boucneau terugvindt. Wat er staat is overigens erg relevant in het leven van deze Otto John (lees hieronder verder). Een hele tijd vonden we niet meer informatie over Carla Boucneau. We hebben een vermoeden dat ze uit Frankrijk afkomstig was, maar zeker zijn we niet.

Een tijdje later vonden we haar terug in een boek over een Duits schilder, Wollheim. Blijkbaar had die haar geschilderd in 1928! Het schilderij heeft als titel 'Früchte' met de vermelding 'Porträt Carla Boucneau, geb. Berger'. Haar echte familienaam is dus blijkbaar Berger!

Gert Heinrich Wollheim viel als Duits schilder niet in de smaak van de nazi's. Reeds in 1933 vluchtte hij naar Parijs. Tijdens de oorlog zat hij gevangen in Franse kampen. In 1947 emigreerde hij naar de VS. Zijn politieke achtergrond lijkt dezelfde als van Otto John. Dat is allicht ook de link met Carla Boucneau-Berger.

Kort daarna vonden we op een Duitse veilingsite het schilderij terug. Zo hebben we nu ook een mooi portret van deze Carla 'Boucneau', geboren Berger!


De hoofdrolspelers in dit spannend verhaal

Het boek waar Carla Boucneau ter sprake komt, is de biografie van Otto John (1909-1997). Deze Duitse jurist, werd geboren in Hesse in 1909. Hij was actief in de anti-Hitler kringen tijdens de oorlog en vluchtte naar Engeland na de de bekende mislukte aanslag op Hitler in 1944 waarin hij een belangrijke rol speelde. Die aanslag kreeg de codenaam 'Operatie Walküre' en werd o.a. verfilmd als 'Valkyrie' met Tom Cruise in de hoofdrol. Otto's broer, broer Hans John (1911-1945) werd na de mislukte aanslag gevangengenomen en later door de nazi's geëxecuteerd.
De namen die in het citaat over Carla Boucneau voorkomen zijn allemaal gelinkt aan de mislukte aanslag op Hitler.

Na de oorlog hielp Otto John tijdens de Nurembergprocessen bij de vervolging van Nazi-kopstukken en werd hoofd van de West-Duitse binnenlandse veiligheidsdienst (Bundesamtes für Verfassungsschutz) onder Adenauer. Otto John werd volgens zijn eigen verhaal in 1954 ontvoerd naar de DDR (Oost-Duitsland) door een bekende van hem, Wolfgang Wohlgemuth (in het geheim lid van de KGB). In Oost-Duitsland aangekomen pleitte hij voor samenwerking tussen de beide Duitslanden en tegen de macht die de oud-nazi's opnieuw verworven hadden in het nieuwe Duitsland. Hij verscheen onverwacht terug in West-Duitsland en werd prompt gearresteerd wegens spionnage. Hij komt na een lang proces weer vrij in 1958.
Otto John schrijft zijn biografie om zijn verhaal te kunnen doen en om eerherstel te krijgen. Hij overlijdt in Insbruck in 1997.

Margot 'Sauerbruch', geboren Großmann (1903-1995), was de tweede vrouw van een bekend Duits chirurg Ferdinant Sauerbruch (1875-1951). Ze was blijkbaar bevriend met Carla Boucneau-Berger. Op dat ogenblik woonden ze in Berlijn. Deze Ferdinant Sauerbruch nam een dubieuse positie in tijdens de Nazi-periode. Hij was een supporter van Hitler omwille van zijn verzet tegen het Verdrag van Versailles na de Eerste Wereldoorlog. Hij had als arts belangrijke posities tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar was het niet eens met de excessen van het Nazisme. Het lijkt er op dat ook hij een rol gespeeld heeft in de mislukte aanslag op Hitler waarvan Claus Schenk von Stauffenberg de leiding had.
Wolfgang Wohlgemuth was in 1944 ook arts en assistent van Ferdinant Sauerbruch in Berlijn.


Wordt vervolgd?

Het blijft dus voorlopig een raadsel wie deze Carla Boucneau-Berger in feite was. Woonde ze in Duitsland tijdens de tweede wereldoorlog? Was ze zelf afkomstig van Frankrijk? Met welke Franse Boucneau was ze gehuwd? Speelde ze zelf ook een rol in het verzet tegen Hitler? Allemaal vragen waarop we voorlopig geen antwoord hebben...

Meer info:
Wikipedia over de aanslag op Hitler in 1944
Wikipedia over Otto John
Biografie van Otto John, Twice Through the Lines (London, 1972) op Google Books